گاهی اوقات کودکان هنگام بازی و ورزش در مدرسه یا مهدکودک دچار سانحه شده و بر اثر ضربه دچار شکستگی یا از جا در آمدن کامل دندان می‌شوند. در چنین شرایطی رعایت برخی اصول ساده ضروری است و در بسیاری موارد منجر به نجات دندان کودک می‌شود و حتی دندانی که به طور کامل از جا درآمده نیز امکان دوباره کاشته شدن را خواهد داشت:

- دندان بیرون افتاده را فورا در شیر یا سرم نمکی قرار دهید.

- در صورت خاکی شدن دندان کنده شده، آن را چند ثانیه زیر شیر آب سرد نگه داشته و بلافاصله در شیر یا سرم نمکی قرار داده و به دندانپزشک مراجعه کنید.

- در صورت امکان دندان بیرون افتاده را بدون فشار زیاد در محل حفره خود جا بزنید.

- از دستمالی کردن و هرگونه تماس با ریشه دندان خودداری کنید و دندان را از قسمت تاج آن بگیرید

- فورا (ترجیحا در کمتر از نیم ساعت) کودک و دندان کنده شده را نزد دندانپزشک ببرید.

- در صورت شکسته شدن بخشی از دندان، قطعه شکسته شده را نگه دارید و فورا به دندانپزشک مراجعه کنید. در این صورت احتمالا امکان چسباندن آن وجود خواهد داشت.

دکتر هدی شمس‌الدین

متخصص دندانپزشکی کودکان و نوجوانان

برای انجام مسواک زدن مستقل توسط کودک نمیتوان سن خاصی را مشخص نمود. کودکان حتی در سنین مشابه از نظر مهارت‌های دستی بسیار متفاوتند. یک محاسبه غیر دقیق برای سنجش مهارت‌های دستی کودک "توانایی رنگ آمیزی بین خطوط" است.

اگر کودک شما می‌تواند تصاویر را بدون خارج شدن از حاشیه تصویر رنگ آمیزی نماید، به مهارت دستی قابل قبولی دست یافته است. البته حتی در چنین شرایطی هم واگذار کردن کامل انجام اعمال بهداشتی دهان به کودک منطقی نیست و نقش نظارت فعال والدین همچنان باید وجود داشته باشد.

هیچ پدر و مادری توقع ندارد که کودک نوپایش مسئولیت رعایت بهداشت بدن، شست‌وشو و کوتاه کردن ناخن و... را خود به تنهایی انجام دهد، بنابراین نباید توقع داشت که کودک به تنهایی از عهده مسواک زدن و نخ دندان کشیدن برآید. اگر میخواهید کودک شما دچار پوسیدگی دندان و عوارض ناشی از آن، مثل درد دندان و عفونت نشود، باید تا 6 سالگی به عنوان والد مسئول تمیز کردن دهان او باشید.

توصیه میشود دوبار در روز برای کودک از مسواک و خمیر دندان و یکبار از نخ دندان استفاده شود. زمان‌های ترجیحی برای مسواک زدن صبح‌ها قبل از خوردن صبحانه و شب‌ها قبل از خواب است.

هر چه کودک بزرگتر می‌شود والدین میتوانند بخشی از وظیفه رعایت بهداشت را به او واگذار کنند اما همچنان تا 12 سالگی، والدین باید نقش نظارت فعال را در این فرایند ایفا کنند.

مثلا برای یک کودک ۹ ساله، به او اجازه دهید خودش مسواک بزند اما در نواحی از دهان که رساندن مسواک به دندان برای کودک سخت است (مثل سطح زبانی دندان‌های آسیایی پایین و یا سطح گونه‌ای دندان‌های آسیایی بالا)، به او کمک کنید.

دکتر هدی شمس‌الدین

متخصص دندانپزشکی کودکان و نوجوانان

استفاده از روش‌های پیشگیری از پوسیدگی دندان و مقاوم سازی (فلوراید تراپی و فیشورسیلانت) کمک زیادی به سلامت و افزایش طول عمر دندان‌های کودک شما خواهد کرد.

اگر با دقت به سطح جونده دندانهای آسیایی خود و یا فرزندتان نگاه کنید، حتما شیارهای ریز و درشت متعددی را خواهید دید. وجود این شیارها عمل جویدن و آسیاب کردن غذا را موثرتر خواهد کرد.

اما گاهی شکل و عمق این فرورفتگی‌ها طبیعی نیست. عیب چنین شیارهای عمیقی این است که حتی با بهترین روش مسواک زدن، موهای مسواک توانایی رسیدن به اعماق فرورفتگی‌های دندان را ندارد. در نتیجه فرایند پوسیدگی و تخریب دندان به سرعت اتفاق خواهد افتاد.

پوشاندن فرورفتگی‌های عمیق دندان با یک درمان ساده و بدون نیاز به بی‌حسی، علاوه بر حفظ ساختار دندان، کودک را از انجام درمان‌های پیچیده‌تر و پرهزینه بعدی بی‌نیاز می‌کند. به‌علاوه از تخریب سریع دندان‌های جوان و مستعد پوسیدگی که معمولا به درد و ناراحتی شدید و حتی از دست رفتن دندان منتهی میشود، ممانعت خواهد کرد. دندان‌های دایمی تازه رویش یافته به دلیل ساختار نابالغ‌شان نسبت به دندان‌های بزرگسالان بیشتر مستعد پوسیدگی هستند.

از طرف دیگر دقت و مهارت کمتر کودک در مسواک زدن نیز او را در خطر پوسیدگی بیشتری قرار می‌دهد. اولین دندان آسیایی دایمی حدودا در شش سالگی رویش می‌یابد. بهتر است در این سن برای بررسی احتمال نیاز آنها به فیشورسیلانت به متخصص دندانپزشکی کودکان مراجعه نمایید.

مهم: انجام فیشور سیلانت در اولین فرصت

حتی اگر کودک شما بیش از ۶ سال سن دارد و تاکنون برای دندان‌های دایمی وی درمان شیارپوش را انجام نداده اید، در اولین فرصت با دندانپزشک کودک خود در مورد امکان انجام این اقدام پیشگیرانه مشورت نمایید.

دکتر هدی شمس‌الدین

متخصص دندانپزشکی کودکان و نوجوانان

استفاده از روش های پیشگیری از پوسیدگی دندان و مقاوم سازی (فلوراید تراپی و فیشورسیلانت) کمک زیادی به سلامت و افزایش طول عمر دندان های کودک شما خواهد کرد.

در فلوراید تراپی دندان های کودک در تماس با محلول مخصوصی از فلوراید قرار می گیرد. این کار سبب ترکیب فلوراید با مینای دندان شده و افزایش قابل توجه مقاومت دندان را در مقابل پوسیدگی به همراه خواهد داشت. در کودکی که پوسیدگی دندانی دارد، استفاده از فلوراید سبب کاهش سرعت پیشرفت پوسیدگی خواهد شد.

این امر خصوصا در کودکان کم سن‌و‌سال‌تر که به دلیل سن پایین آمادگی پذیرش درمان‌های دندانپزشکی پیشرفته را ندارند، بسیار حائز اهمیت است. چرا که با تکرار درمان فلوراید می‌توان پیشرفت پوسیدگی را تا زمان بزرگتر شدن کودک و همکاری او جهت درمان به تاخیر انداخت. بسته به شدت پوسیدگی، دندانپزشک درمان با فلوراید را با فواصل سه ماهه، شش ماهه و یا یکساله پیشنهاد خواهد کرد. هرچه پوسیدگی‌ها بیشتر باشد، فواصل درمان با فلوراید کوتاه‌تر خواهد بود.

مزیت فلوراید تراپی برای دندان‌های سالم

حتی اگر دندانهای کودک شما عاری از پوسیدگی می باشد، او را مزایای این ماده معجزه‌آسا محروم نکنید. فلوراید حتی در تماس یا دندان های سالم، وارد ساختار دندان شده و سبب ایجاد دندانی مستحکم‌تر و مقاوم‌تر برای کودک خواهد شد.

دکتر هدی شمس‌الدین

متخصص دندانپزشکی کودکان و نوجوانان

آیا استفاده از نخ دندان برای کودک ضرورت دارد؟
از آنجا که در اغلب کودکان دندان‌های شیری از هم فاصله دارند، تا زمانی که دندان‌های دایمی کودک رویش پیدا نکرده‌اند، استفاده از نخ دندان ضرورتی ندارد و مسواک به تنهایی قادر به تمیز کردن سطوح بین دندانی هم می باشد. اما با رویش دندان‌های دایمی‌ باید کشیدن نخ دندان را آغاز کرد. در صورتی که دندانهای شیری کودک شما در تماس با هم قرار دارند و یا نامرتب و شلوغ هستند، استفاده از نخ دندان برای تمیز کردن نواحی بین دندان‌ها خصوصا برای دندان‌هایی آسیایی وی ضرورت دارد.

کودک من حین مسواک زدن دندان‌هایش توسط من، مقاومت می کند، راه حل چیست؟
به طور کلی اعتقاد بر این است که اگر عادت تمیز شدن دهان زیر سن یک سالگی در کودک ایجاد شود، ماندگار خواهد شد و کودک بعدا در مقابل انجام آن مقاومت نخواهد کرد. اگر کودک شما به مسواک زدن قبل از یک سالگی عادت نکرده و اکنون در مقابل آن مقاومت می کند، راه حل آن مقاومت شماست! اگر در چند شب پیاپی کودک اصرار شما برای تمیز کردن دهانش را ببیند، قطعا کم کم مساله را خواهد پذیرفت.

البته باید توجه داشت که ممکن است گاهی کودک به دلیل خواب آلودگی و یا کم حوصلگی برای تمیز کردن دهانش همکاری نکند که در این صورت در آن شب استثنائا مسواک زدن سریع تر دندانها و عدم توجه کافی به همه سطوح اشکالی ندارد. ولی باید در شب‌های بعدی مسواک زدن این کم کاری جبران شود.

زمان مناسب تعویض مسواک کودکم چه زمانی است؟
توصیه کلی برای تعویض مسواک زمانی است که موهای آن حسابی فرسوده شده و تغییر فرم داده اند. بسته به شدت و تعداد دفعات مسواک زدن این زمان حدود ۳-۴ ماه طول می‌کشد. در کودکان کم سن ممکن است مسواک‌ها به سرعت ظاهری فرسوده پیدا کنند که علت آن جویدن موهای مسواک توسط کودک است.

دکتر هدی شمس‌الدین

متخصص دندانپزشکی کودکان و نوجوانان

چطور دندان‌های کودکم را مسواک بزنم؟

موقعیت مناسب جهت تمیز کردن دندانهای کودک بستگی به سن کودک و تعداد مراقبین وی دارد. اگر سن کودک شما کمتر از یک سال است، بهترین موقعیت برای تمیز کردن دهان کودک، گرفته وی در آغوش و تکیه دادن سر کودک روی یک بازو و تمیز کردن دهانش با دست دیگر می باشد.

مسواک مناسب کودک چگونه مسواکی است؟

مسواک مناسب کودک باید سری کوچک و دسته‌ای حجیم (برای راحتی در دست گرفتن آن توسط کودک) داشته باشد. موهای نایلونی مسواک کودک نیز باید از نوع نرم (ضخامت کم الیاف) باشند تا از آسیب به بافت‌های لثه‌ای و دندان‌ها ممانعت شود.

از چه سنی باید مراقبت‌های بهداشت دهانی کودکم را آغاز کنم؟

ایده‌آل آن است که حتی قبل از رویش دندان‌های شیری کودک دهان وی یکبار در روز با گاز و یا دستمال مرطوب تمیز شود. این کار باعث ممانعت از استقرار میکروب‌های مسبب پوسیدگی روی سطوح دهان می شود. همچنین به ایجاد عادت تمیز شدن دهان در کودک نیز کمک خواهد کرد. با آغاز رویش دندان‌های شیری جلویی، تمیز کردن دهان با دستمال یا گاز مرطوب ادامه داده میشود. زمانی که دندان‌هایی آسیایی شیری رویش پیدا کردند، می‌توان به جای گاز مرطوب از مسواک برای تمیز کردن دندان‌های کودک بهره گرفت.

آیا استفاده از خمیردندان برای تمیز کردن دهان کودک ضرورت دارد؟

در کودکان با سن کمتر از سه سال استفاده از خمیر دندان برای مسواک زدن ضرورتی ندارد. کاربرد خمیر دندان در این سنین کم به دلیل کف کردن در ایجاد حالت تهوع برای کودک نقش دارد. به علاوه کودک کم سن کنترل کافی روی بلع خود ندارد و ممکن است مقداری از خمیر دندان استفاده شده را ببلعد. بلعیدن خمیردندان در دراز مدت منجر به مسمومیت کودک و تغییر رنگ دندانهای وی (فلوروزیس) به دلیل فلوراید موجود در خمیر دندان می شود.

دکتر هدی شمس‌الدین

متخصص دندانپزشکی کودکان و نوجوانان

شاید شنیده باشید که از دست دادن زودهنگام و کشیدن دندانهای شیری موجب کج شدن دندانهای دایمی می‌شود. اما گاهی دندان شیری به دلیل عفونت گسترده و یا تخریب ریشه‌ها قابل نگه‌داری نیست و دندانپزشک کودک شما توصیه به کشیدن دندان می‌کند.

در چنین مواردی کاربرد فضا‌نگه دار برای حفظ فضای ناشی از کشیدن دندان شیری ضرورت پیدا می‌کند. این وسیله پس از قالب‌گیری برای کودک ساخته خواهد شد. بهترین زمان گذاشتن فضا‌نگه دار در دو هفته اول پس از کشیده شدن دندان شیری است.

اما در صورتی که دندان کودک شما قبلا کشیده شد و تاکنون برایش فضا نگه‌دار نگذاشته‌اید، پس از مشورت با دندانپزشک متخصص کودکان، در صورتی که دندانپزشک تشخیص دهد بیش از ۶ ماه به رویش دندان جایگزین مانده، برای کودک فضا نگه‌دار خواهد ساخت. عدم انجام این درمان ساده در زمان کودکی موجب به هم خوردن نظم دندان‌های دایمی در آینده شده و درمان ارتودنسی طولانی مدت و پرهزینه را در آینده به همراه دارد.

فضا ‌نگه‌دار به چه مراقبت‌هایی نیاز دارد؟
رعایت بهداشت دهان، عدم مصرف خوراکی‌های چسبنده مانند گز و شکلات تافی و همچنین مواد اسیدی مثل نوشابه از جمله مواردی است که پس از دریافت فضا نگه دار باید به آنها توجه کنید. بهتر است هر 6 ماه یکبار برای چک فضانگه دار به دندانپزشک کودکان مراجعه نمایید.

چه زمانی فضا‌ نگه‌دار باید برداشته شود؟
دندانپزشک به محض تشخیص رویش دندان دایمی در محل صحیح خود، فضا نگه‌دار را از دهان کودک خارج خواهد کرد.

دکتر هدی شمس‌الدین
متخصص دندانپزشکی کودکان و نوجوانان

- مراقب باشید که کودک گاز استریل قرار داده شده در محل دندان کشیده شده را حداقل نیم ساعت در دهانش نگه دارد. بعد از برداشتن گاز، کودک یاید از تف کردن مکرر خودداری کند و بهتر است آب دهانش را قورت دهد.

- مراقب باشید که کودک از مصرف نوشیدنی‌ها به کمک نی خودداری کند. کودک باید در اولین شب بعد از کشیدن دندان از مسواک زدن و کاربرد دهانشویه خودداری کند.

- مراقب باشید کودک با انگشت یا زبان محل دندان کشیده شده را دستکاری نکند. این کار موجب جابجایی و کنده شدن لخته خون و خونریزی خواهد شد.

- در شب کشیدن دندان غذای کودک باید نرم و سرد و نوشیدنی او سرد باشد.

- در شب کشیدن دندان بهتر است دو بالش زیر سر کودک قرار دهید. این کار به کاهش خونریزی کمک خواهد کرد.

- مصرف مسکن طبق دستور دندانپزشک توصیه می‌شود.

- در صورتی که در روزهای اول بعد از کشیدن دندان، با وجود انجام و رعایت همه اقدامات گفته شده، باز هم خونریزی فعال و پررنگ و یا لخته مانند از دهان کودک وجود دارد، یک گاز استریل در محل دندان کشیده شده قرار دهید و از کودک بخواهید با فشار آن را گاز بگیرد، از تف کردن امتناع کند و سریعا در اولین فرصت به دندانپزشک او مراجعه کنید.

دکتر هدی شمس‌الدین

متخصص دندانپزشکی کودکان و نوجوانان

ایجاد عادت به مسواک
تمرین مسواک زدن پیش از یک سالگی، سبب ایجاد عادت و علاقه به مسواک زدن طی سال های آینده خواهد شد. کودکانی که در سنین پایین به مسواک زدن عادت می کنند، در بزرگسالی دندان های سالم تری دارند.

خمیردندان؟ بله یا خیر!؟
طی دو سال اول نیازی به استفاده از خمیردندان نیست (مگر با دستور دندانپزشک) در این صورت حتما از خمیردندان های مخصوص کودکان استفاده کنید.

بهداشت از روزهای نخست تولد
حتی پیش از رویش نخستین دندان باید به بهداشت دهان توجه کرد و لازم است از بدو تولد به صورت روزانه با کمک یک دستمال نرم یا مسواک انگشتی مخصوص، به نظافت لثه های کودک پرداخت.

چیپس و پفک ممنوع!
مصرف تنقلاتی مانند چیپس، پفک، آب میوه های مصنوعی و از طرف دیگر مصرف نکردن شیر و لبنیات جزو مهمترین عوامل آسیب به دندان ها در دوران کودکی به شمار می‌آید.

دکتر هدی شمس‌الدین

متخصص دندانپزشکی کودکان و نوجوانان

دندانهای شیری به هزار و یک دلیل اهمیت زیادی دارند و سلامت دندانهای دایمی آینده و حتی رشد کودکتان بستگی به آنها دارد. یادتان باشد هر یک از دندان‌های شیری حدود ۶ سال در دهان کودک باقی می‌مانند. بروز مشکل در این دندان‌های عوارض زیادی به همراه دارد که برخی از آ‌ن‌ها به این شرحند:

گسترش عفونت به دیگر نقاط بدن
اگر فرزندتان دچار گلودرد یا گوش‌درد بشود فورا برای درمان کودک عزیزتان اقدام می‌کنید. پوسیدگی دندان نیز، درست مانند مشکلات گفته شده به معنی وجود یک کانون عفونی در دهان کودک است. پوسیدگی دندان‌های شیری موجب ایجاد درد و عفونت شده و بعضا گسترش این عفونتها به سایر نقاط بدن صدمات جبران ناپذیری را به کودک و خانواده وارد می‌کند.

مشکل در تغذیه
کودک با دندانهای شیری خراب به راحتی نمی تواند از تمام مواد غذایی استفاده کند و جویدن برایش دردناک و طاقت‌فرسا خواهد بود. اهمیت این مساله به ویژه در خردسالان و در سن رشد روشن است.

به هم ریختن دندان‌های دایمی
دندانهای شیری را می‌توان راهنمای رویش دندان‌های دایمی دانست. زود از دست رفتن دندانهای شیری بدون انجام اقدامات تخصصی برای حفظ فضای آن‌ها موجب به هم ریختن نظم و شلوغی در دندانهای جایگزین دایمی در آینده خواهد شد. ضمنا بسیاری از مشکلات مربوط به نامرتبی دندان‌ها در سنین پایین، با هزینه کمتر و دوره درمان کوتاه‌تر قابل درمان‌اند.

کاهش اعتماد به نفس کودک
پوسیدگی و ظاهر نازیبای دندان موجب کاهش اعتماد به نفس شده و سبب می‌شود که کودک گوشه‌گیر و خجالتی شود.

دکتر هدی شمس‌الدین

متخصص دندانپزشکی کودکان و نوجوانان